Xung quanh tham vọng “tự cung tự cấp” lương thực của Qatar
- Dầu lửa đã biến Qatar trở thành một nước giàu có bậc nhất thế giới, đủ khả năng đăng cai World Cup 2022. Thế nhưng, nguồn tài lực này có lẽ là chưa đủ đối với mục tiêu “tự cung, tự cấp” thực phẩm
Giống các quốc gia Vùng Vịnh “thừa dầu mỏ, thiếu nước ngọt khác”, Qatar đã đầu tư vào nhiều khu vực rộng lớn đất nông nghiệp ở nước ngoài để đảm bảo nguồn cung lương thực, thực phẩm. Chi nhánh nông nghiệp Hassad Food của Quỹ tài sản có chủ quyền của Qatar đã mua đất ở Sudan, Australia và công bố kế hoạch đầu tư hàng trăm triệu USD vào các dự án nông nghiệp ở Kenya, Brazil, Argentina, Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine
Kế hoạch đầy tham vọng
Nhưng khác với các quốc gia Vùng Vịnh khác, Qatar còn đặt ra mục tiêu sản xuất phần lớn lương thực ở trong nước, bằng cách đầu tư lớn để tăng năng suất cây trồng và biến sa mạc thành đất nông nghiệp
Đầu năm nay, Thái tử kế vị Tamim bin Hamad bin Khalifa al-Thani vừa ban bố Chương trình An ninh Lương thực Quốc gia (QNFSP) để đối phó với “một trong những thách thức cấp bách nhất” mà Qatar đang phải đối mặt
Giống như năm quốc gia Vùng Vịnh giàu có khác, Qatar nhập khẩu đến 90% nhu cầu lương thực trong nước. Qatar có một dân số khoảng 1,7 triệu người, trong đó khoảng 20% là công dân nước này và 80% còn lại là lao động nước ngoài
Chủ tịch QNFSP Fahad Bin Mohammed al-Attiya cho biết: “Qatar hiện có 1.400 trang trại và sẽ tăng lên 3,000 trang trại theo kế hoạch mới. Chúng tôi dự đoán rằng sản lượng lương thực trong nước, nếu công nghệ mới được áp dụng và thực thi có hiệu quả, Qatar có thể dễ dàng đáp ứng 60% nhu cầu thị trường trong nước
Chúng tôi sẽ thỏa mãn 60-70% nhu cầu lương thực, thực phẩm trong nước”. Qatar hiện đang thỏa mãn 23% nhu cầu ngày càng gia tăng về các loại rau
Ông Mohammed al-Attiya cho biết: “Thời gian thực hiện QNFSP là 10 năm. Đến năm 2024, Qatar sẽ có một hệ thống nông nghiệp vận hành đầy đủ”
Đó là một triển vọng đầy quyến rũ và trên cương vị quốc gia xuất khẩu khí đốt hóa lỏng hàng đầu thế giới, Qatar có đủ khả năng trang bị các công nghệ và thiết bị hiện đại nhất
Phương án thực hiện
Phương pháp canh tác nông nghiệp của Qatar bao gồm trồng trọt trên đồng ruộng, trong nhà kính, tưới nước thông minh và công nghệ hiện đại vừa sự dụng ít diện tích, vừa tăng năng suất cây trồng lên đến 10 lần
Chủ tịch QNFSP Mohammed al-Attiya cho biết: “Các loại sản phẩm nông nghiệp sẽ rất đa dạng, chủ yếu là trái cây và rau, ngũ cốc. Chúng tôi đang tìm kiếm các loại giống cây trồng, vật nuôi và thủy sản thích hợp”
Một trong những trang trại điển hình là Tổ hợp nông nghiệp và công nghiệp phức hợp Al Sulaiteen (SAIC), nằm trong sa mạc và cách thủ đô Doha không xa
Ông Mahmoud Refaat Shamardal, quản lý SAIC, nói tổ hợp này đang sản xuất rau, cây có hoa theo mùa và là một dự án lớn nhất Qatar, với 40 hécta đất. Bắt đầu đi vào sản xuất từ năm 2001, SAIC hiện đang trồng cà chua, dưa chuột, cà tím và các loại rau khác thông qua một sự kết hợp hoàn hảo giữa các hệ thống nhà kính, thủy canh và canh tác nông nghiệp truyền thống. Sản phẩm của SAIC hiện đang được cung cấp cho các siêu thị và khách sạn
Ông Shamardal cho biết thêm: “Chúng tôi sử dụng đất nhân tạo để sản xuất các loại rau. Với hệ thống này, chúng tôi có thể tiết kiệm khoảng 50% lượng nước và nước ngọt là một yếu tố rất quan trọng ở Qatar”
Do các tầng nước ngầm đã bị cạn kiệt, QNFSP có kế hoạch khử muối, biến nước biển thành nước ngọt và sử dụng điện của các công viên năng lượng Mặt trời
Ông Attiya cho biết tổng chi phí cho QNFSP chưa được tính toán, mặc dù Qatar không thiếu tiền và hy vọng khu vực tư nhân sẽ tham gia chương trình này. Ông nói thêm: “Các nguồn tài trợ sẽ đến cả từ khu vực tư nhân và khu vực công cộng
Tất cả các chức năng điều tiết, nghiên cứu và giáo dục, chính sách, pháp luật và các quy định, mà sẽ được nhà nước tài trợ hoàn toàn. Phần còn lại như xây dựng nhà máy quang điện, nhà máy khử muối nước biển và nâng các trang trại sẽ do khu vực tư nhân đảm nhiệm”
Những ý kiến trái chiều
Nhưng nhiều nhà kinh tế và các chuyên gia nông nghiệp Qatar nói rằng kế hoạch này không có ý nghĩa kinh tế và không thực sự cần thiết do dân số quá ít ỏi
Ông Abdolreza Abbassian, chuyên gia kinh tế tại Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc tại Rome, nói Qatar “không có nhiều đất để có thể đưa vào sản xuất nông nghiệp, phần lớn là sa mạc và dân số rất ít”. Qatar nhập khẩu gần như toàn bộ các loại ngũ cốc để tiêu thụ trong nước và chỉ vào khoảng 200.000 tấn mỗi năm. Theo ông, kế hoạch này không có nhiều triển vọng
Ông Abbassian khuyến nghị tốt hơn hết là Qatar tập trung đầu tư vào nông nghiệp ở những vùng đất có khí hậu ôn hòa hơn. Ông nói thêm với diện tích và số lượng thực phẩm nhập khẩu khá khiêm tốn, Qatar không cần thiết phải bỏ ra nhiều tiền của và công sức đến như vậy. Ông đặt câu hỏi: “Tại sao họ phải làm điều đó thay vì mua đất trên thế giới ?"
Mặc dù công nghệ của Qatar là khá ấn tượng, nhưng các chuyên gia cho rằng khó có thể áp dụng các kỹ thuật này một cách đại trà, đặc biệt là trong sản xuất ngũ cốc
Họ cho rằng một số mặt hàng như cá, trứng và gia cầm có thể được sản xuất tại chỗ, nhưng gieo trồng ngũ cốc đại trà thì cần phải cân nhắc kỹ lưỡng về tính kinh tế
Theo FAO, khí hậu Qatar không thích hợp để làm nông nghiệp: nhiệt độ cực cao, thiếu nước ngọt và độ mặn trong đất cao. Lượng mưa trung bình mỗi năm chỉ có 74 mm, so với 1.220 mm của Vương quốc Anh. Chỉ có khoảng 1% trên tổng diện tích 11.590 km2 là có thể canh tác nông nghiệp
Nhà nghiên cứu Clemens Breisinger của Viện Nghiên cứu Chính sách lương thực quốc tế ở Washington nói: "Do nguy cơ an ninh lương thực và tiềm năng sản xuất nông nghiệp thấp, điều quan trọng là cần đánh giá lại những chi phí khoản đầu tư theo kế hoạch QNFSP và Qatar nên xem xét khả năng lựa chọn thay thế để đảm bảo an ninh lương thực”
Năm 2008, Saudi Arabia đã từ bỏ một kế hoạch “tự cung, tự cấp” bột mì với lý do quá tốn kém và lãng phí tài nguyên nước. Nước này đang lên kế hoạch nhập khẩu 100% lúa mì từ nay đến năm 2016
Nhưng Qatar không chịu theo gương nước láng giềng to lớn Saudi Arabia và tự tin sẽ “tự cung, tự cấp thực phẩm” giống như đã thành công trong việc giành quyền đăng cai World Cup 2022 và thành lập Đài truyền hình Al Jazeera có uy tín trên thế giới
Minh Bích 
